Darowizna od rodziców, czyli kiedy naliczony zostanie podatek

Obowiązek opodatkowania otrzymanej darowizny ciąży na obdarowanym. To jest jedna z cech charakterystycznych opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. W praktyce dość często występują różnego rodzaju darowizny przekazywane przez rodziców dla dzieci. Czy taka darowizna będzie opodatkowana? Jeżeli tak to w jakim momencie?

Co to jest darowizna?

Darowizną będzie otrzymanie czegoś nieodpłatnie to znaczy, że tylko jedna ze stron a mianowicie strona obdarowana otrzyma korzyść wynikającą z darowizny. Zatem darczyńca po nieodpłatnym przekazaniu darowizny na rzecz darczyńcy nie otrzyma z tego tytułu żadnej rekompensaty czy zapłaty. Tak więc ażeby doszło do darowizny muszą wystąpić dwie strony – darczyńca oraz obdarowany i musi nastąpić nieodpłatne przekazanie rzeczy, nieruchomości, środków pieniężnych a niekiedy praw majątkowych.

Ustawowa definicja darowizny została zawarta w art. 888 ustawy Kodeks cywilny. Przekazanie darowizny powinno być zawarte w formie umowy ustnej, pisemnej. Może być także zawarte w formie szczególnej formie pisemnej tzn. aktu notarialnego. Dla celów dowodowych dobrze jednak jest aby została zachowana forma pisemna umowy darowizny.

Darowizna przekazana przez rodziców na rzecz dziecka

W przypadku, gdy dziecko jest pełnoletnie, wówczas ma prawo otrzymać każdą darowiznę niezależnie od jej wartości. Jeżeli mowa o dziecku niepełnoletnim to należy tutaj odnieść się do art. 101 oraz ustawy z dnia 25.02.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359).

Rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku.

Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Tak więc dzieci niepełnoletnie mogą dysponować swoim majątkiem, przyjmować od rodziców drobne darowizny wolne od jakichkolwiek zobowiązań wobec osób trzecich i jednocześnie nieprzekraczających zakresu czynności tzw. zwykłego zarządu majątkiem.

Otrzymanie darowizny jako jeden z przedmiotów opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn

Otrzymanie każdej darowizny podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Pewnym wyjątkiem jest np. przypadek, kiedy w dniu nabycia ani nabywca, ani też darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium RP. Niemniej otrzymana darowizna może jeszcze podlegać zwolnieniu z podatku, jeżeli zostaną spełnione pewne warunki.

Przedmiotem darowizny mogą być przeróżne rzeczy ruchome, nieruchomości czy środki pieniężne bądź prawa majątkowe. Przedmiotem darowizny mogą być rzeczy nowe czy używane. To samo tyczy się nieruchomości. W przypadku darowizny środków pieniężnych mogą one być przekazane w formie gotówkowej albo w formie przelewu. W przypadku przelewu dobrze jest określić w tytule, że jest to darowizna.

Grupy podatkowe w podatku od spadków i darowizn

Jeżeli obdarowany otrzymał lub ma otrzymać darowiznę to w pierwszej kolejności należałoby określić do jakiej grupy podatkowej w podatku od spadków i darowizn należy ten, który otrzymał darowiznę – obdarowany. Grupy podatkowe zawierają rodzaje osób (obdarowany) spokrewnionych i nie spokrewnionych z darczyńcą. Grupy podatkowe zawierają określenie osób- nabywców, czyli osoby w stosunku, do których darczyńca posiada stopień powinowactwa, pokrewieństwa lub go w ogóle nie posiada. W podatku od spadków i darowizn występują 3 grupy podatkowe, które posiadają różne preferencje podatkowe jak i różne limity kwoty wolnej od podatku.

Darowizna od rodziców dla dzieci dotyczy 1 grupy podatkowej a więc nabywcą darowizny są dzieci, czyli zstępni.

Kwoty wolne od podatku

Dzieci, które otrzymał darowiznę od rodziców mogą skorzystać z kwoty wolnej od podatku. W 1 grupie podatkowej wartość darowizny jest wolna od podatku, jeżeli nie przekracza kwoty 36.120 zł. Wykaz wszystkich kwot wolnych z podziałem na grupy podatkowe przedstawiono w poniższej tabeli.

Należy podkreślić, iż jeżeli dzieci otrzymają darowiznę od rodziców (1 grupa podatkowa) o wartości nieprzekraczającej kwoty wolnej, czyli w tym wypadku 36.120 zł to nie zapłacą podatku od spadków i darowizn. To jednak nie wszystkie korzyści.

Dzieci nie będą miały obowiązku zgłoszenia otrzymania takiej darowizny do wartości kwoty wolnej. Jeżeli jednak wartość darowizny przekroczy kwotę 36.120 zł wówczas będą miały obowiązek zgłoszenia tej darowizny do urzędu skarbowego (właściwego ze względu na swój adres zamieszkania).

Dzieci mogą otrzymać od rodziców darowiznę o różnej wartości, nawet o wartości większej niż kwotę wolną 36.120 zł i nie zapłacą podatku od spadków i darowizn. Warunki te zawarto w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Warunkiem jest jednak zgłoszenie takiej darowizny do urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2:

1. w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny (jeżeli umowę darowizny zawarto w formie aktu notarialnego wówczas należy liczyć od dnia złożenia przez darczyńcę oświadczenia zawartego w tym akcie) oraz
2. w przypadku darowizny środków pieniężnych, gdy ich wartość przekroczyła kwotę wolną 36.120 zł – nabywca musi załączyć do formularza SD-Z2 dowód otrzymania darowizny (potwierdzenie przelewu, potwierdzenie przekazu pocztowego).

Co jednak w sytuacji, kiedy dzieci zapomną zgłosić darowiznę od rodziców w ciągu 6 miesięcy od jej otrzymania? Powstanie podatek do zapłaty.

Podatek od darowizny otrzymanej od rodziców

Jeżeli dzieci nie zgłoszą w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny na druku SD-Z2 nabytej od rodziców darowizny – będą miały obowiązek zapłacić od jej wartości podatek.

Zanim obdarowane dziecko (1 grupa podatkowa) obliczy podatek – ma prawo pomniejszyć wartość darowizny od rodziców o kwotę wolną 36.120 zł. Jeżeli syn lub córka otrzymali od rodziców darowiznę o wartości 36.120 zł (kwota wolna), następnie nie złożyli SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy, a więc nie skorzystali ze zwolnienia to i tak nie zapłacą podatku z uwagi na wartość darowizny nieprzekraczającą ww. kwotę wolną.

Należy pamiętać, iż obowiązek złożenia formularza SD-Z2 występuje jedynie w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny. Jeżeli dziecko nie zgłosi w tym terminie otrzymanej darowizny, to ma obowiązek złożyć już inny formularz SD-3. W takim wypadku ponownie podatek od spadków i darowizn wystąpi, jeżeli wartość otrzymanej od rodziców darowizny przekroczy kwotę wolną 36.120 zł Jak wówczas obliczyć podatek?

Przykład 1

Pełnoletni syn otrzymał od rodziców środki pieniężne w kwocie 50.000 zł. Nie zgłosił tej darowizny w ciągu 6 miesięcy od dnia jej otrzymania.

W takim wypadku nie może on już skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn i musi złożyć niezwłocznie formularz SD-3 i zapłacić podatek.

Podatek od otrzymanej darowizny wyniesie 457,35 zł.

Obliczenia:

• 50.000 zł – 36.120 zł = 13.880 zł,
• 13.880 zł – 11.833 zł = 2.047 zł,
• 2.047 zł x 5% = 102,35 zł.

335 zł + 102,35 zł = 457,35 zł

Przykład 2

Pełnoletnia córka otrzymała od rodziców środki pieniężne w kwocie 85.000 zł. Nie zgłosiła tej darowizny w ciągu 6 miesięcy od dnia jej otrzymania.

W takim wypadku nie może ona już skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn i musi złożyć niezwłocznie formularz SD-3 i zapłacić podatek.

Podatek od otrzymanej darowizny wyniesie 2.711,65 zł.

Obliczenia:

• 85.000 zł – 36.120 zł = 48.880 zł,
• 48.880 zł – 23.665 zł = 25.215 zł,
• 25.215 zł x 7% = 1.765,05 zł.

946,60 zł + 1.765,05 zł = 2.711,65 zł

Końcowo należy podkreślić, iż jeżeli w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub celno-skarbowej obdarowany:

1. powoła się na fakt otrzymania darowizny, ale jej nigdy nie zgłosił do urzędu skarbowego oraz
2. nie zapłacił podatku

- urząd skarbowy może opodatkować tę darowizną według stawki 20%.

Autor:

Krzysztof Ulicki