Podpisując umowę o pracę, pracownik nie tylko zyskuje szereg nowych obowiązków, wynikających z konieczności wykonywania określonych obowiązków służbowych. To jednak nie są jedyne uregulowania, które zawiera się w umowie o pracę. Warto też mieć świadomość przysługujących pracownikowi przywilejów wynikających ze świadczenia stosunku pracy. Mogą to być na przykład różnego rodzaju rekompensaty oraz odszkodowania. Zwykle dzieli się je na cztery podstawowe grupy. Są to kolejno świadczenia rentowe, emerytalne, z tytułu utraty pracy, a także pośmiertne. Warto dowiedzieć się, jak w praktyce wyglądają zasady ich wypłacania oraz jakie kryteria trzeba spełnić, aby móc skorzystać z określonych świadczeń. Wszystkie te zagadnienia zostaną poruszone w niniejszym artykule.
Odprawy emerytalne i rentowe
Osoby, które otrzymują rentę ze względu na niezdolność do pracy, a także te, którym przysługuje już prawo przejścia na emeryturę z uwagi na wiek, mogą uzyskać odprawę w wysokości co najmniej jednego miesięcznego wynagrodzenia. W obowiązujących regulaminach pracy można jednak także zawrzeć przepis o wypłacaniu dowolnie wyższej kwoty. W tym względzie wszystko zależy bowiem od dobrej woli pracodawcy.
Odprawę rentową i emerytalną uzyskuje się w określonych warunkach. Przede wszystkim po ustaniu stosunku pracy dany pracownik faktycznie musi przejść na emeryturę lub rentę i musi istnieć związek czasowy między rozwiązaniem umowy o pracę a przejściem na emeryturę bądź rentę. Teoretyczne uzyskanie określonego prawa do emerytury czy renty nie uprawnia jeszcze prawa do otrzymania odprawy. Warto pamiętać o tym, że zarówno odprawy emerytalne, jak i rentowe mają charakter jednorazowy. To oznacza, że jeśli pracownik pobrał już wcześniej daną odprawę, a następnie wrócił do pracy, po ponownym zakończeniu stosunku pracy nie może już skorzystać z powtórnej możliwości uzyskania odprawy. Fakt jej otrzymania zwykle zamieszcza się w przekazanym świadectwie pracy.
Świadczenia gwarantowane z tytułu utraty pracy nie z własnej winy
Jeśli dojdzie do ustania stosunku pracy w określonych okolicznościach, niezawinionych przez pracownika, może on skorzystać z przysługującego mu prawa do wypłaty określonych świadczeń, odszkodowań oraz odpraw. Warto przyjrzeć się każdemu świadczeniu z osobna.
Odprawę pieniężną z tytułu przejścia na emeryturę i rentę na skutek przesłanek zdrowotnych zwykle wypłaca się w wysokości miesięcznego wynagrodzenia. Jeśli w zakładzie pracy obowiązują osobne regulaminy bądź układy zbiorowe pracy przewidujące wyższe odprawy w takiej sytuacji, należy się do nich zastosować.
Odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy o pracę przez pracownika bez okresu wypowiedzenia uzależnione jest od tego, na jakiej umowie była zatrudniona dana osoba. Jeśli była to umowa na czas nieokreślony, wówczas wysokość odszkodowania jest równa wynagrodzeniu przysługującemu za okres wypowiedzenia. W przypadku umowy na czas określony można liczyć na wysokość odszkodowania w równowartości wynagrodzenia za czas umowy, pod warunkiem, że nie jest ono wyższe niż wynagrodzenie za czas wypowiedzenia. Odszkodowanie takie przysługuje pracownikom, którzy odeszli z pracy na skutek poważnych uchybień pracodawcy i notorycznego lekceważenia praw pracowniczych.
Odszkodowanie z tytułu niewydania świadectwa pracy, niewydanego w terminie dokumentu albo niewłaściwego dokumentu przysługuje pracownikom, którzy pozostają bez pracy na skutek braku możliwości legitymowania się określonym świadectwem pracy. Wysokość tego odszkodowania jest równa kwocie miesięcznego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy (nie może przekraczać 6 tygodni).
Jeśli w firmie przeprowadzono zwolnienia grupowe, pracownikom także przysługuje prawo do pobrania odpraw z tego tytułu. W takiej sytuacji wysokość świadczenia zależna jest od stażu pracy w danej firmie. Jeśli był on niższy niż 2 lata, odprawa ma wysokość jednomiesięcznego wynagrodzenia za pracę. Analogicznie staż pracy mieszczący się w przedziale od 2 do 8 lat upoważnia do pobrania kwoty w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia, a powyżej 8 lat trzymiesięcznej pensji.
Jeśli doszło do skrócenia trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia przy umowie o pracę na czas określony bądź nieokreślony, wówczas pracownik może otrzymać wynagrodzenie za pozostałą część wypowiedzenia. Dotyczy to jedynie tych umów, przy których był zapis o trzymiesięcznym okresie wypowiedzenia. Prawo do świadczenia przysługuje pracownikowi wówczas, gdy wypowiedzenie nastąpiło z powodu upadłości bądź likwidacji pracodawcy.
Jeśli doszło do wadliwego zakończenia stosunku pracy przy umowie na czas określony, pracownik może pobrać odszkodowanie za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy w zależności od przysługującego okresu wypowiedzenia. Właściwą wysokość ustala sąd pracy.
Odprawy pośmiertne
Jeśli pracownik zmarł w trakcie trwania stosunku pracy, jego rodzina ma prawo do pobrania od pracodawcy odprawy w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia, jeśli dana osoba była zatrudniona krócej niż 10 lat. Jeśli pracownik pracował od 10 do 15 lat, odprawa wynosi wysokość 3-miesięcznego wynagrodzenia. Okres pracy powyżej 15 lat oznacza możliwość uzyskania odprawy w kwocie 6-miesięcznego wynagrodzenia.
Autor: Łukasz Stachurski
Źródła:
