Panująca od 2020 roku pandemia koronawirusa wymusiła na ustawodawcy wprowadzenie wielu zmian, mających na celu dostosowanie organizacji pracy do panujących warunków epidemiologicznych. Wiele osób wykonujących prace biurowe bądź administracyjne przeszło na tryb pracy zdalnej, dzięki czemu można było zminimalizować bezpośrednie kontakty pomiędzy pracownikami. Rozwiązanie to musiało jednak znaleźć ugruntowanie prawne w obowiązujących przepisach. Warto zastanowić się, jakie przepisy prawne zostały wprowadzone w celu uregulowania tych kwestii oraz co nowe przepisy oznaczają z punktu widzenia pracodawców, oraz ich pracowników.
Ogólne zasady
Warto mieć świadomość, że rozwiązania polegające na umożliwieniu pracownikom pracy zdalnej praktykuje się w wielu firmach od bardzo dawna. Nie było to jednak zjawisko pojawiające się na tak masową skalę jak ma to miejsce obecnie. Mając to na uwadze, do ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem chorób zakaźnych oraz wywoływanych w związku z nimi sytuacji kryzysowych pracodawca jest uprawniony do polecenia pracownikowi wykonywania obowiązków służbowych poza siedzibą firmy. Oczywiście, dotyczy to tylko takich prac, które można wykonywać za pośrednictwem komputera i Internetu (zwykle są to prace biurowe i administracyjne). Co istotne, powinien to być również jedynie stan tymczasowy. Nie można natomiast zakładać, że sytuacja ta będzie praktykowana już na stałe.
Bez zgody pracownika
Zasadniczo nie ma znaczenia, czy pracownik wyraża zgodę na skierowanie go do pracy zdalnej, czy też nie. Pracodawca może w każdej chwili podjąć taką decyzję, kierując się przy tym zarówno dobrem przedsiębiorstwa, jak i dążeniem do zwalczania epidemii, przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych, a także ich profilaktyki.
Ponieważ z jednej strony stan epidemii nie jest wystarczającą przesłanką do zaniedbywania obowiązków służbowych, a z drugiej strony trzeba uczynić wszystko, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się epidemii, praca zdalna wydaje się być najlepszym rozwiązaniem. Nie ma właściwie znaczenia, jaka jest sytuacja epidemiczna na danym obszarze kraju. Jeśli pracodawca stwierdzi, że dany pracownik może pracować zdalnie, ma prawo do skierowania go do takiej pracy, kierując się wyłącznie celami prewencyjnymi.
Osoby skierowane do pracy zdalnej
Wykonywanie pracy zdalnej można zlecić każdemu pracownikowi lub całym zespołom pracowniczym. W obowiązującym prawie nie zostały wyszczególnione żadne wytyczne w tym względzie. Prawo do podejmowania decyzji w tym aspekcie przysługuje pracodawcy. Oczekuje się jednak, że ta decyzja będzie miała określony cel, a wykonywanie obowiązków służbowych w systemie zdalnym jest w ogóle możliwe.
Czas wykonywania pracy zdalnej
W ustawie wskazano jedynie, że skierowanie do pracy zdalnej powinno być na czas oznaczony, jednak nie doprecyzowano ściśle tego pojęcia. Wskazano tylko, że czas obowiązywania art. 4 dotyczącego tej kwestii upływa po 180 dniach od wejścia w życie ustawy, stąd też czas wykonywania pracy zdalnej nie powinien przekraczać tego okresu. Pracodawcy przysługuje też prawo do wydłużenia lub skrócenia pierwotnego okresu wykonywania pracy zdalnej, może też w każdej chwili zdecydować o przejściu na tryb zdalny albo powrocie do pracy stacjonarnej. W niektórych zakładach pracy pracownikom przyznano prawo do składania wniosków o możliwość wykonywania pracy w trybie zdalnym. Ostateczna decyzja w tej sprawie jednak należy do pracodawcy.
Praca zdalna a zakres wykonywanych obowiązków służbowych
Pracę zdalną uznaje się tylko za jedną z form wykonywania pracy. Zasadniczo nie wpływa ona na zakres realizowanych obowiązków służbowych. Można oczywiście nieco zmodyfikować te zobowiązania, generalnie powinny one jednak być ściśle związane ze stanowiskiem pracy zajmowanym przez daną osobę. Nie można pracownikowi narzucić wykonywania zupełnie innych zadań niż te zawarte umowie bez jej wypowiedzenia i podpisania nowej.
Kontrolowanie czasu pracy
Prawo pracy nie narzuca żadnych konkretnych rozwiązań, jeśli chodzi o monitorowanie czasu pracy. Wszystko zależy od tego, jakie zasady panują w danym zakładzie pracy. Zwykle wymaga się wysłania e-maila potwierdzającego rozpoczęcie pracy, zalogowania się w systemie, podpisania elektronicznej listy obecności. Pracę zdalną można wykonywać w różnych miejscach, nie ma obowiązku realizowania jej w miejscu zamieszkania pracownika.
Sprzęt
Do obowiązków pracodawcy należy zapewnienie sprzętu elektronicznego niezbędnego do wykonywania określonych obowiązków służbowych. Jeśli nie ma takiej możliwości, należy zawrzeć umowę z pracownikiem odnośnie wykorzystywania jego prywatnych urządzeń, sposobów zabezpieczania danych oraz sposobów rozliczania się z pracownikiem. Niezależnie od miejsca wykonywania pracy, należy bezwzględnie przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także bezpieczeństwa i ochrony danych osobowych. Obowiązująca ustawa nie zwalnia z tego zobowiązania pracowników w żadnym zakresie.
Autor: Łukasz Stachurski
Źródła:
