Dzień wolny za pracę to należność wobec pracownika, a więc osoby fizycznej zatrudnionej na postawie stosunku pracy. Należy jednak pamiętać, iż praca w niedziele i święta może być dozwolona tylko w określonych okolicznościach.
Z czym zatem wiąże się praca w dzień wolny od pracy, a więc w niedzielę i święta?
|
Spis treści:
-
Praca w niedzielę i święta musi być dozwolona
-
Przypadki, w których praca jest dozwolona w niedziele i święta
-
Dzień wolny od pracy za pracę w niedzielę i święta
-
Praca w dzień wolny od pracy inny niż niedziela obniża wymiar czasu pracy
|
Praca w niedzielę i święta musi być dozwolona
Zgodnie z tym co mówi art. 1519 § 1 ustawy z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465 zwanej dalej Kodeksem Pracy) dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy.
Potrzeby przedsiębiorców prowadzących działalność, której charakter wymaga pracy w niektóre dni wolne są różnorodne. Przykładem może być tutaj działalność usługowa – różnego rodzaju gastronomia. W tego typu branżach niejednokrotnie pracownicy na prośbę pracodawcy pracują w dni wolne od pracy czy także w święta. Niemniej praca w niedziele i święta musi być dozwolona na mocy o art. 15110 Kodeksu Pracy.
Przypadki, w których praca jest dozwolona w niedziele i święta
W jakich przypadkach więc jest dozwolona? Przypadki te przedstawia poniższa tabela.
| Przypadki, w których praca jest dozwolona w niedziele i święta |
| Lp. |
Opis okoliczności |
| 1. |
W razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii
|
| 2. |
W ruchu ciągłym |
| 3. |
Przy pracy zmianowej |
| 4. |
Przy niezbędnych remontach |
| 5. |
W transporcie i w komunikacji |
| 6. |
W zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych |
| 7. |
Przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób |
| 8. |
W rolnictwie i hodowli |
| 9. |
Przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:
- zakładach świadczących usługi dla ludności,
- gastronomii,
- zakładach hotelarskich,
- jednostkach gospodarki komunalnej,
- zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
- jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę,
- zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku
|
| 10. |
W stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta |
| 11. |
Przy wykonywaniu prac:
- polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub urządzeń telekomunikacyjnych w rozumieniu przepisów prawa telekomunikacyjnego, odbieranych poza terytorium RP, jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi, dni wolnych od pracy - niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy, są u niego dniami pracy,
- zapewniających możliwość świadczenia usług, o których mowa w lit. a.
|
Za pracę w niedzielę i święto w powyższych przypadkach prawodawca uważa pracę wykonywaną między godziną 600 w tym dniu a godziną 600 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina. Należy zaznaczyć, iż do pracy w święto przypadające w niedzielę stosuje się przepisy dotyczące pracy w niedzielę.
Dzień wolny od pracy za pracę w niedzielę i święta
Zgodnie z art. 15111 Kodeksu Pracy pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta, w powyżej wymienionych w tabeli przypadkach pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy:
- w zamian za pracę w niedzielę - w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli,
- w zamian za pracę w święto - w ciągu okresu rozliczeniowego.
|
UWAGA!
Jeżeli pracownik nie jest w stanie wykorzystać dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, to pracownikowi przysługuje:
- dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego albo
- w razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego od pracy w tym terminie - dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
- w nocy,
- w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
- w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy; za każdą godzinę pracy w niedzielę.
|
Powyższy przypadek dotyczy niedzieli, a jak jest z kolei w przypadku niewykorzystania dnia wolnego od pracy za pracę w święto?
|
UWAGA!
Jeżeli pracownik nie jest w stanie wykorzystać dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w święto w ciągu okresu rozliczeniowego, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w święto do wysokości 100% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
- w nocy,
- w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
- w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy; za każdą godzinę pracy w niedzielę.
|
Pracownikowi, który świadczy pracę w dni wolne od pracy, czyli w niedzielę i święta (jeżeli ta praca jest dozwolona – przypadki wymienione w powyższej tabeli) pracodawca ma obowiązek zapewnić dodatkowy dzień wolny od pracy. W takiej sytuacji to pracodawca wybiera ten dodatkowy dzień wolny od pracy dla pracownika. Warto jednak podkreślić, iż praca w niedziele i święta może być wynikiem planowanej na te dni pracy. Może się jednak okazać, iż praca w niedziele i święta była wynikiem nagłej awarii skutkiem której, na miejsce musieli przyjechać odpowiednio wykwalifikowani pracownicy.
Zarówno jednak w pierwszym jak i w drugim przypadku pracodawca ma obowiązek zapewnić (wyznaczyć) takiemu pracownikowi dodatkowy dzień wolny od pracy. Należy zaznaczyć, że gdy pracownik pracuje standardowo w niedziele to powinien korzystać przynajmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Nie dotyczy to jednak pracownika zatrudnionego w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. W tym systemie jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.
|
UWAGA!
Zapewnienie pracownikowi dnia wolnego od pracy za pracę realizowaną w niedziele i święta nie dotyczy przypadku, gdy pracownik jest zatrudniony w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. |
Praca w dzień wolny od pracy inny niż niedziela obniża wymiar czasu pracy
Na mocy art. 130 § 2 Kodeksu Pracy każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela (np. w sobotę) obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin
Jest tak dlatego, że pracodawca obowiązkowo zapewnia dzień wolny od pracy:
- wobec przepracowanego np. 5-dniowego tygodnia pracy, oraz
- z tytułu święta przypadającego w innym dniu niż niedziela.
Święto, które przypada w dniu wolnym od pracy innym niż niedziela (w sobotę) obniża przeciętny 5-dniowy system czasu pracy. Jednak pracownik o ile pracuje w standardowym systemie czasu pracy, to nie pracuje w sobotę. Dlatego też pracodawca obowiązkowo udziela dodatkowego dnia wolnego od pracy do końca okresu rozliczeniowego.
Autor:
Krzysztof Ulicki
