Standardowo czas pracy pracownika zatrudnionego w firmie wynosi maksymalnie 8 godzin w ciągu jednej doby oraz 40 godzin tygodniowo. Czas odpoczynku pomiędzy poszczególnymi dniami pracy powinien wynosić co najmniej 11 godzin oraz 35 godzin pomiędzy poszczególnymi tygodniami pracy. W praktyce jednak często zdarza się, że pracownik zostaje zmuszony do pracy w godzinach nadliczbowych, czyli wykonywania dodatkowej pracy poza normalnymi jej godzinami. Oczywiście, w takiej sytuacji pracodawca zobowiązany jest do dodatkowej gratyfikacji, płacąc podwładnemu wyższą stawkę godzinową. Warto jednak dowiedzieć się, czy istnieją jakieś limity w nadliczbówkach w przeciągu miesiąca czy też roku. Tego typu zagadnieniom zostanie poświęcony niniejszy artykuł.
Godziny nadliczbowe – co to takiego?
Pod pojęciem godzin nadliczbowych najczęściej rozumie się pracę wykonywaną ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy. Dotyczy to także obowiązków służbowych wykonywanych ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy. Kodeks pracy przewiduje możliwość obarczenia pracowników dodatkowymi obowiązkami realizowanymi poza normalnymi godzinami pracy. Oczywiście, powinno się to odbywać według ściśle określonych w prawie zasad. Właściwie zatem nadgodziny nigdy nie powinny być planowane przez pracodawcę.
Pracę nadliczbową można zlecić pracownikowi tylko w wyjątkowych okolicznościach (w żadnym wypadku taki proceder nie może natomiast stać się normą). Dotyczy to sytuacji, gdy pracodawca znajduje się w potrzebie. To samo można powiedzieć także o sytuacji, gdy występuje konieczność przeprowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia i zdrowia ludzkiego oraz mienia, a także usunięcia awarii.
Zasadniczo trudno jest jednoznacznie wyjaśnić pojęcie szczególnych potrzeb pracodawcy. Zazwyczaj określa się tym mianem nagłe, nieprzewidziane sytuacje, które są wyjątkowe oraz nieprzewidziane. Powinny one także zdarzać się bardzo rzadko.
Nadgodziny – jak można je zrekompensować?
Pracownik, który pracuje w godzinach nadliczbowych, może liczyć na określona rekompensatę. Co do zasady, pracodawca jest zobowiązany do zrekompensowania podwładnemu wykonującemu pracę w jeden z dwóch sposobów. Jednym z nich jest przyznanie pracownikowi możliwości odebrania czasu wolnego w najbardziej pasującym mu terminie. Jeśli pracownik sam wychodzi z taką inicjatywą, w takiej sytuacji każda wolna godzina jest równa przepracowanej godzinie nadliczbowej. Z kolei jeśli taka propozycja wyjdzie od pracodawcy, wówczas za jedną przepracowaną godzinę nadliczbową przełożony zobowiązany jest do udzielenia 1,5 godziny wolnego czasu.
Można także zrekompensować pracownikom pracę w godzinach nadliczbowych za pomocą dodatkowego wynagrodzenia. I tak praca w godzinach nadliczbowych w porze nocnej, niedziele i święta oraz w dni wolne od pracy powinna być gratyfikowana 100-procentową stawką wynagrodzenia, pod warunkiem oczywiście, że wspomniane dni nie są normalnymi godzinami pracy danej osoby. Jeśli natomiast dni pracy nadliczbowej przypadły w inne niż wymienione dni, wówczas pracownikowi należy wypłacić 50% stawki wynagrodzenia.
Limity godzin nadliczbowych
Kodeks pracy wskazuje jasno, że tygodniowy czas pracy liczony razem z nadgodzinami nie powinien być dłuższy niż 48 godzin. Nie dotyczy to jednak osób, które w imieniu pracodawcy zarządzają zakładem pracy. Co istotne, limit godzin nadliczbowych na każdy rok kalendarzowy nie może przekroczyć 150 godzin. Nadgodziny pracownika mnie mogą mieć charakteru zaplanowanego. Dopuszczalne są one jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Pracodawca jest zobowiązany do przyznania pracownikowi wolnych dni w zamian lub też zapłacenia określonych gratyfikacji finansowych.
Czy może być inny limit nadgodzin?
Warto mieć świadomość, że wspomniana liczba nadgodzin wynosząca w ciągu roku 150 w pewnych sytuacjach może być wyższa. Dotyczy to przede wszystkim pracodawców objętych zbiorowymi układami pracy, a także zobowiązanych do ustalenia określonych regulaminów pracy. Pracodawcy, na których nie ciążą wspomniane zobowiązania, na drodze porozumienia z pracownikami mogą postanowić o innym niż ogólnie obowiązujący wymiar nadgodzin.
W sytuacji, gdy podpisano standardową umowę o pracę, gdzie nie zostały zawarte żadne wytyczne odnośnie godzin nadliczbowych, w takiej sytuacji ich łączna liczba może wynosić 150 godzin w ciągu całego roku kalendarzowego. Jeśli jednak obie strony zawarły ze sobą porozumienie dotyczące wyższej liczby nadgodzin w ciągu roku, w takiej sytuacji ich ilość może wynosić maksymalnie 416 godzin rocznie.
Co w przypadku przekroczenia limitu nadgodzin?
Zasadniczo do kwestii przekraczania limitów przez pracodawców ustawodawcy podchodzą w dość elastyczny sposób, dając im możliwość indywidualnego ustalenia wspomnianych kwestii. Jednak trzeba pamiętać, że brak konkretnych regulacji w tej kwestii może skutkować nałożeniem na pracodawcę kary grzywny w wysokości od 1000 zł do nawet 30000 zł. Dlatego też bardzo ważne jest, aby wcześniej ustalić wspomniane kwestie z pracownikami i zawrzeć z nimi porozumienie.
Autor: Łukasz Stachurski
Źródła:
