Pracownik zobowiązany jest do świadczenia zleconej pracy w ustalonych godzinach. Często jednak zdarza się, że pracodawca oczekuje od niego dodatkowo pracy w tzw. nadgodzinach. Prawo zezwala oczywiście na takie praktyki, nakłada jednak na przedsiębiorcę obowiązek wypłacenia pracownikowi wykonującemu zlecone zadania służbowe „po godzinach” wypłacenia rekompensaty w odpowiedniej wysokości. Wielu przełożonych nie do końca zdaje sobie jednak sprawę z tego, w jaki sposób można obliczać nadgodziny oraz w jakich okolicznościach należy je wypłacać. Warto poznać najważniejsze informacje na ten temat, aby uniknąć różnych nieporozumień z pracownikami w tym aspekcie.
Dodatek za nadgodziny – kiedy przysługuje pracownikom?
Ogółem rzecz biorąc, za pracę w godzinach nadliczbowych uznaje się wykonywanie pracy ponad ustalone czasowo normy pracy. Warto mieć świadomość, że w przepisach prawa pracy występują dwie normy czasu pracy – dobowa, która nie przekracza 8 godzin oraz tygodniowa, wynosząca 40 godzin pracy. Dodatek do wynagrodzenia za pracę nadliczbową trzeba wypłacić osobom, które pracują ponad normę dobową lub przeciętną tygodniową normę czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Oczywiście, praca w godzinach nadliczbowych musi odbywać się na ściśle określonych zasadach. Powinna być ona podyktowana rzeczywistą potrzebą, a nie kaprysami pracodawcy. Dlatego też dopuszcza się możliwość pracy w godzinach nadliczbowych wówczas, gdy konieczne jest prowadzenie akcji ratowniczej w celu ochrony zdrowia i życia ludzkiego, a także ochrony mienia i środowiska naturalnego albo usunięcie awarii. Praca nadliczbowa może też być podyktowana rzeczywistymi szczególnymi potrzebami pracodawcy.
Wspomnianych przepisów nie można jednak zastosować wówczas, gdy pracownicy zatrudnieni na określonych stanowiskach pracy, gdzie są szczególnie narażeni na długotrwałe oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia.
Czas wolny dla pracowników pracujących w godzinach nadliczbowych
Osoby, które wykonują pracę w godzinach nadliczbowych muszą mieć zapewnioną możliwość skorzystania z czasu wolnego. Jeśli pracodawca zdecyduje się na rekompensatę pracownikowi nadgodzin w takiej formie, w takim przypadku nie ma konieczności wypłacania mu dodatków za wypracowane godziny nadliczbowe. Pracownik zachowuje prawo do normalnego wynagrodzenia za każdą godzinę, którą przepracował w czasie nadgodzin.
W zamian za czas przepracowany w systemie nadgodzin pracownikowi udziela się czasu wolnego od pracy w tym samym wymiarze, który został przepracowany w ramach nadgodzin. Zwykle w takiej sytuacji od pracowników oczekuje się, że złożą oni do pracodawcy stosowny pisemny wniosek. Jednak w praktyce nie zawsze jest to konieczne. W tym drugim przypadku jednak pracodawca jest zobowiązany do udzielenia pracownikom urlopu w wymiarze o połowę wyższym niż ilość czasu przepracowanego w ramach nadgodzin. Taka sytuacja nie może jednak spowodować obniżenia wysokości wynagrodzenia należnego za cały przepracowany w danych okolicznościach miesiąc.
Wysokość dodatku za nadgodziny
Co do zasady, pracownik pracujący w godzinach nadliczbowych może domagać się wypłaty wynagrodzenia oraz specjalnego dodatku w wysokości 100% lub 50%. Z tą pierwszą sytuacją mamy do czynienia, gdy praca nadliczbowa wykonywana jest w niedzielę i święta albo w nocy. Oczywiście, dotyczy to jedynie tych sytuacji, gdy wspomniane dni nie są normalnymi dniami pracy danej osoby, zgodnymi z jej standardowym harmonogramem pracy.
Dodatek w wysokości 100% przysługuje także osobom, które przyszły do pracy w dniu, w którym mają zazwyczaj wolne. Dotyczy to jednak jedynie pierwszych ośmiu godzin pracy. Gdyby jednak w danej sytuacji konieczna była również praca w godzinach nadliczbowych, wówczas wysokość dodatku do wynagrodzenia oscyluje na poziomie 50%.
%0-procentowy dodatek wypłaca się osobom, które pracują w godzinach nadliczbowych w każdym innym niż wymienione powyżej dni. Dodatek przekazuje się pracownikowi za każdą przepracowaną ponad normę godzinę. Trzeba jednak pamiętać o tym, że całościowy czas pracy wykonywanej w jednym dniu nie powinien przekraczać 13 godzin. Pracownik musi mieć bowiem zapewnione przynajmniej 11 godzin odpoczynku pomiędzy jednym dniem pracy a drugim.
Jak obliczyć wysokość należnego wynagrodzenia i dodatków?
Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych oblicza się, dzieląc stawkę miesięcznego wynagrodzenia przez obowiązujący w danym czasie wymiar pracy. Podstawą wyliczeń dodatku za godziny nadliczbowe jest natomiast wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania, a także obowiązujących składek godzinowych bądź miesięcznych.
Przy naliczaniu dodatku nie bierze się pod uwagę żadnych dodatków do wynagrodzenia, w tym np. premii regulaminowych. Praca w nadgodzinach może także zostać opłacona za pomocą specjalnego ryczałtu. Wysokość tego świadczenia musi być jednak zbliżona do poborów, które otrzymałby pracownik przy standardowym opłacaniu wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Prawo do uzyskania wynagrodzenia za nadliczbówki nie przysługuje kierownikom poszczególnych działów, a także zarządcom organizacji.
Autor: Łukasz Stachurski
Źródła:
