W Polsce od wielu lat braki kadrowe na różnych stanowiskach pracy uzupełnia się przy wsparciu pracowników ze Wschodu, w tym przede wszystkim z Ukrainy. Po wybuchu wojny w tej części świata i masowej migracji Ukraińców do Polski pojawiła się potrzeba objęcia tej grupy specjalnymi przepisami prawnymi dającymi możliwość zatrudnienia tych osób w oparciu o uproszczone zasady. Mając to na uwadze, wprowadzono specustawę, którą objęto osoby z Ukrainy, które przybyły na teren Polski od dnia rozpoczęcia agresji rosyjskiej, czyli od 24 lutego 2022 roku. Warto dowiedzieć się, co zawiera wspomniany dokument oraz co on oznacza zarówno dla nowych pracowników, jak i pracodawców. Tego wszystkiego dowiesz się z niniejszego artykułu.
Dotychczasowe zasady zatrudniania Ukraińców w Polsce
Ukraina nie jest członkiem UE ani EOG. Dlatego też jej obywateli na rynkach pracy w krajach UE traktuje się jako osoby z państw trzecich. W praktyce oznacza to konieczność posiadania przez nich zezwolenia na pracę oraz pobyt w Polsce. Dotyczy to zarówno zatrudnienia na umowę o pracę, jak i na zlecenie czy na dzieło. Na zasadach ogólnych (obowiązujących przed 24 lutego 2022 r.) Ukrainiec, aby mógł podjąć legalną pracę w Polsce, musiał:
- Posiadać legalny pobyt (wiza krajowa wydawana była w polskim konsulacie w Ukrainie na maksymalnie 12 miesięcy (Wiza Schengen), dzięki zezwoleniu na pobyt – czasowemu lub stałemu – mógł on korzystać z karty pobytu, ruch bezwizowy odbywał się na podstawie paszportu biometrycznego czyli 90 dni w Polsce w ciągu 180 dni)
- dysponować zezwoleniem na pracę w Polsce (mogło to być również zezwolenie na pracę sezonową oraz jednolite, pozwalające zarówno na pracę, jak i na mieszkanie na terenie Polski)
Wiza turystyczna nie uprawniała do podjęcia legalnej pracy na obszarze Polski. Za formę legalizującą pobyt uznaje się też status uchodźcy – takie osoby nie muszą dysponować zezwoleniem na pracę. Obecnie nie ma jednak konieczności czekania na załatwienie wszystkich formalności z tym związanych. To może bowiem potrwać wiele miesięcy.
Specustawa z 2022 roku
Dzięki wprowadzeniu nowych przepisów wjazd Ukraińców do Polski od dnia 24 lutego 2022 r. oznacza automatycznie możliwość otrzymania zezwolenia na pobyt i pracę w Polsce na okres 18 miesięcy. W przypadku wyjazdu z Polski danej osoby na dłuższy czas niż 30 dni, uprawnienie to mu przepada.
Zazwyczaj do udokumentowania czasu pobytu Ukraińca w Polsce wykorzystuje się pieczątki straży granicznej. Jeśli jednak fakt wjazdu danej osoby do Polski nie został zarejestrowany komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej, w takiej sytuacji Ukrainiec musi złożyć do Komendanta Głównego Straży Granicznej stosowny wniosek z prośbą o rejestrację. Trzeba to zrobić nie później niż 60 dni od momentu przekroczenia polskiej granicy. W przypadku ukraińskich dzieci nieposiadających pełnej zdolności do czynności prawnych, wniosek składa za nie przedstawiciel ustawowy lub osoby sprawująca faktyczną opiekę nad tymi dziećmi.
Przepis art. 2 ust. 1 specustawy, który wskazuje na możliwość skorzystania z 18 miesięcy legalnego pobytu obywateli Ukrainy w Polsce, nie dotyczy Ukraińców posiadających:
- zezwolenie na pobyt stały lub czasowy,
- zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
- status uchodźcy,
- ochronę uzupełniającą lub zgodę na pobyt tolerowany.
Obywatele Ukrainy mogą wystąpić z wnioskiem o zezwolenie na pobyt czasowy na okres 3 miesięcy. Dotyczy to większości Ukraińców, ale nie wszystkich. Przepisów tych nie stosuje się bowiem do osób, co do których zachodzi ogromne prawdopodobieństwo, że ich obecność na terenie Polski zagrażałaby obronności państwa, a także tych, którzy nie zachowali określonego terminu złożenia takiego wniosku.
Dokument składa się do wojewody właściwego ze względu na miejsce pobytu danej osoby. Zezwolenie na pobyt czasowy uprawnia daną osobę do podjęcia pracy na terenie Polski bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.
Zatrudnienie Ukraińca od 24 lutego 2022 roku
Specustawa w art. 19 reguluje pracę Ukraińców w Polsce. Obywatel Ukrainy może wykonywać pracę w Polsce w trakcie legalnego pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami wówczas, gdy zatrudniający go pracodawca powiadomi w terminie 14 dni od dnia zatrudnienia w firmie obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o fakcie jego zatrudnienia. Dokonuje się to za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl. Ukrainiec może także zarejestrować się samodzielnie w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy.
Ukraińca można zatrudnić na podstawie oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi, które rejestruje się w powiatowym urzędzie pracy. Jest to procedura przewidziana tylko dla obywateli 6 państw trzecich: Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji, Ukrainy. Ukrainiec może pracować przez 24 miesiące, a w razie potrzeby może także wnioskować o przedłużenie pobytu na kolejne dwa lata, składając odpowiednie dokumenty.
Autor: Łukasz Stachurski
Źródła:
