Instytucje podatku od czynności cywilnoprawnych wprowadzono od początku 2001 roku. Jej głównym celem było zastąpienie płaconej dotychczas opłaty skarbowej, którą trzeba było odprowadzać od umów oraz innych czynności cywilnoprawnych. Podatek od czynności cywilnoprawnych odnosi się tylko do podatników, którzy realizują różne transakcje w obrocie gospodarczym. Warto dowiedzieć się więcej na temat tego podatku, aby mieć świadomość, kiedy należy go opłacać oraz przy jakich transakcjach on obowiązuje. Nie dotyczy on bowiem wszystkich, ale jedynie wybranych transakcji ściśle określonych w obowiązujących przepisach prawnych.
Podatek od czynności cywilnoprawnych – zakres obowiązywania
Trzeba mieć świadomość, że podatkiem od czynności cywilnoprawnych objęte są wybrane transakcje. Chodzi tutaj przede wszystkim o różnego rodzaju umowy. Dotyczy to nie tylko umowy sprzedaży lub zamiany praw majątkowych i rozmaitych przedmiotów, ale innych umów: pożyczki, darowizny (w części odnoszącej się do przejmowania zobowiązań i ciężarów darczyńcy przez spadkobiercę), o działy spadku, o zniesienie współwłasności (tylko względem spłat i dopłat), nieprawidłowego depozytu oraz spółki (akty założycielskie). Ponadto podatek od czynności cywilnoprawnych należy również odprowadzić od ustanowienia odpłatnego użytkowania (także nieprawidłowego) i odpłatnej służebności.
Zawarcie wyżej wspomnianych umów lub dokonanie określonych czynności przewidzianych przez prawo skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego. To oznacza konieczność odprowadzenia podatku od czynności cywilnoprawnych. Jeśli dojdzie do zwiększenia podstawy opodatkowania, w takim przypadku trzeba opłacić podatek w stosownej wysokości również od modyfikacji wprowadzonych we wskazanych umowach. Podobnie jeśli orzeczenia sądów wywołują jakiekolwiek skutki analogiczne do konsekwencji wykonania określonej czynności cywilnoprawnej, w takim przypadku również trzeba wziąć pod uwagę konieczność opłacenia podatku PCC.
Podmioty zobowiązane do opłacenia podatku
Jeśli wyszczególnione umowy zostały zawarte, wówczas trzeba od nich bezwzględnie odprowadzić podatek. Jednak trzeba mieć świadomość, że umowy zwykle mają charakter dwustronny. Mogą zatem występować pewne wątpliwości, która ze stron umowy jest faktycznie zobowiązana do opłacenia wspomnianego zobowiązania podatkowego. Warto zatem wyjaśnić dokładnie te kwestie.
Umowa sprzedaży nakłada zobowiązanie podatkowe na kupującego; przy umowie zamiany zobowiązaniem podatkowym obciążone są obie strony w takim samym stopniu. Umowa darowizny oznacza konieczność spłaty zobowiązań przez osobę obdarowaną danym dobrem. Przy umowie spółki handlowej zobowiązanie podatkowe przypada w udziale samej spółce, a w przypadku spółki cywilnej są to wspólnicy.
Przy umowie dożywocia podatek PCC opłaca nabywca nieruchomości przejmujący ją w ten sposób na własność. Przy umowie o zniesieniu współwłasności lub działy spadku podatek musi zapłacić nabywca danych praw. Tego typu zobowiązaniem obciążeni są również nabywcy prawa służebności przy ustanawianiu odpłatnego użytkowania i odpłatnej służebności. Przy ustanawianiu hipoteki zobowiązanie podatkowe dotyczy składającego oświadczenie woli. Przy umowie pożyczki lub nieprawidłowego depozytu wszelkie zobowiązania w formie podatku PCC spłaca pożyczkobiorca.
Należy pamiętać o tym, że w przypadku gdy podatek muszą opłacić dwie strony umowy, powinny one podzielić się solidarnie wspomnianym zobowiązaniem. Zobligowanie do zapłaty podatku powstaje wraz z realizacją określonej czynności cywilnoprawnej.
Stawki podatku PCC w 2021 roku
To, jaką stawką podatkową obciążona jest dana transakcja, zależy od podstawy opodatkowania. Umowy sprzedaży mogą być opodatkowane stawką 1% lub 2%. Ta pierwsza sytuacja dotyczy innych praw majątkowych, druga natomiast odnosi się do nieruchomości, rzeczy ruchomych, spółdzielczych praw do lokalu użytkowego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, praw do domu jednorodzinnego lub lokalu w takim domu, a także praw użytkowania wieczystego.
Umowy darowizny, zamiany, dożywocia, o dział spadku i zniesienie współwłasności także mogą być opodatkowane stawkami 1% i 2%. To pierwsze dotyczy przeniesienia własności innych praw majątkowych, drugie natomiast przeniesienia własności nieruchomości, dóbr ruchomych, spółdzielczych praw do lokalu użytkowego i mieszkalnego, praw do domu rodzinnego i lokalu w takim domu. Umowa pożyczki i depozytu nieprawidłowego, podobnie jak umowa spółki obciążona jest stawką 0,5%, a ustanowienia odpłatnego użytkowania 1%.
Osobną kwestią jest podatek od czynności cywilnoprawnych na ustanowienie hipoteki. Jego stawka może być wyrażona procentowo (1%) lub kwotowo-19 zł. Pierwsza kwota dotyczy zabezpieczenia istniejących wierzytelności i liczona jest od ich wysokości. Druga natomiast dotyczy zabezpieczenia wierzytelności o nieustalonej wartości.
Jeśli kwota sprzedaży rzeczy nieruchomych jest niższa niż 1000 zł, wówczas podatnik nie musi uiszczać wspomnianego podatku. Przysługuje mu bowiem prawo do skorzystania ze specjalnego zwolnienia.
Autor: Łukasz Stachurski
Źródła:
