Ustawa o rachunkowości przewiduje dla niektórych przedsiębiorców pewne ułatwienia, uproszczenia lub wręcz możliwość niewykonywania niektórych obowiązków. Jedną z jednostek uprzywilejowanych jest jednostka mała. Powstaje wobec tego pytanie. Jakie korzyści będzie miała jednostka o statusie małej? Które to są jednostki małe? Na te i wiele innych pytań odpowiedziano w niniejszej publikacji.
|
Spis treści:
- Czym jest jednostka mała w świetle ustawy o rachunkowości
- Korzyści wynikające z posiadania statusu jednostki małej
- Jednostka mała a zasada ostrożności wyceny
- Jednostka mała a uproszczone sprawozdanie finansowe
- Jednostka mała a amortyzacja podatkowa
- Jednostka mała nie prowadząca biernych rozliczeń międzyokresowych
- Jednostka mała a wycena według wartości godziwej
|
Czym jest jednostka mała w świetle ustawy o rachunkowości
Przedsiębiorcy prowadzą działalność, której wielkość może przybrać różne rozmiary. Chodzi nie tylko o wielkość sprzedaży, ale również o wielkość zatrudnienia czy inne czynniki wyrażone w danych liczbowych. Jednym z typów firm (jednostek) w świetle ustawy o rachunkowości jest jednostka mała, o której mowa w art. 3 ust. 1c oraz 1d ustawy z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2023 r. poz. 120) .
Co to znaczy, że przedsiębiorstwo jest jednostką małą? Cechy te przedstawiono w poniższej tabeli.
| Cechy jednostek małych w ustawie o rachunkowości |
| Podmiot |
Warunki |
| Spółki handlowe (osobowe i kapitałowe, w tym również w organizacji) oraz spółki cywilne a także inne osoby prawne, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego a także oddziały przedsiębiorców zagranicznych |
Jednostki te w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność - w roku obrotowym, w którym rozpoczęły działalność, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:
- 25.500.000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
- 51.000.000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
- 50 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty
|
| Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki cywilne osób fizycznych i przedsiębiorstwa w spadku (osób fizycznych), spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie oraz przedsiębiorstwa w spadku, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 2 000 000 euro |
| Oddziały przedsiębiorców zagranicznych, jeżeli jednostki te w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą o rachunkowości, |
| Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki cywilne osób fizycznych i przedsiębiorstwa w spadku, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie oraz przedsiębiorstwa w spadku |
Jeżeli stosują ustawę o rachunkowości (prowadzą pełne księgi rachunkowe) |
| Przedsiębiorstwa w spadku, jeżeli na dzień poprzedzający dzień otwarcia spadku prowadzone były księgi rachunkowe |
Jeżeli na dzień poprzedzający dzień otwarcia spadku była jednostką małą. |
Korzyści wynikające z posiadania statusu jednostki małej
Jednostka mała, poza wieloma ustawowymi obowiązkami, ma możliwość skorzystania z wielu uproszczeń wynikających z ustawy o rachunkowości.
Uproszczenia o których mowa wyżej to:
- brak konieczności zastosowania zasady ostrożności wyceny,
- sporządzanie uproszczonego sprawozdania finansowego,
- stosowanie zasad podatkowej amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych,
- brak konieczności prowadzenia biernych rozliczeń międzyokresowych,
- brak obowiązku stosowania wartości godziwej przy wycenie składników majątku.
Jednostka mała a zasada ostrożności wyceny
Przedsiębiorstwo spełniające ww. warunki jednostki małej ma możliwość skorzystania z kilku uproszczeń wynikających wprost z ustawy o rachunkowości takich jak brak wymogu wykonywania niektórych ustawowych obowiązków lub zastąpienie ustawowego rozwiązania (sprawozdania) skróconym sposobem (wzorem).
Jedną z kilku korzyści posiadania statusu jednostki małej jest brak obowiązku stosowania zasady ostrożności wyceny. Zasada ta znajduje zastosowanie przy dokonywaniu wyceny aktywów i pasywów.
| Obszary zastosowania zasady ostrożności wyceny w jednostkach małych |
| Lp. |
Ujmowanie w wyniku finansowym poniższych wielkości bez względu na ich wysokość |
| 1. |
Ujmowanie w księgach rachunkowych tylko niewątpliwych pozostałych przychodów operacyjnych i zysków nadzwyczajnych |
| 2. |
Ujmowanie w księgach rachunkowych wszystkich poniesionych pozostałych kosztów operacyjnych i strat nadzwyczajnych |
| 3. |
Ujmowanie w księgach rachunkowych zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywanych w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych |
| 4. |
Ujmowanie w księgach rachunkowych rezerw na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń. |
Co istotne należy wspomnieć, iż powyższego uproszczenia nie mogą zastosować spółki:
- jawne,
- komandytowe,
- komandytowo-akcyjne
- których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są wspomniane spółki kapitałowe z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej.
Jednostka mała a uproszczone sprawozdanie finansowe
Jednostki małe mogą skorzystać z uprawnienia sporządzania sprawozdania finansowego w uproszczonej formie. To oznacza, iż zakres informacji występujących w sprawozdaniu finansowym jest znacznie mniejszy niż ten występujący w standardowej jego wersji. Kształt sprawozdania finansowego, zakres informacji wykazywanych w tym sprawozdaniu przez jednostki małe określa załącznik nr 5 do ustawy o rachunkowości.
Sprawozdanie to składa się z:
- bilansu,
- rachunku zysków i strat,
- informacji dodatkowych do sprawozdania finansowego obejmującej wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.
|
UWAGA!
Zakres informacji dodatkowej dla jednostek małych sporządzających uproszczoną informację dodatkową określa załącznik nr 5 do ustawy o rachunkowości.
Jednostka mała, która nie sporządza uproszczonej informacji dodatkowej, sporządza informację dodatkową w zakresie nie mniejszym niż określony w załączniku nr 5 do ustawy. |
|
UWAGA!
Jednostka mała może nie sporządzać rachunku przepływów pieniężnych a także zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym. |
|
UWAGA!
Jednostka mała, która ma obowiązek sporządzania sprawozdania z działalności może tego nie robić, pod warunkiem, że w informacji dodatkowej przedstawi informacje dotyczące nabycia udziałów własnych. |
Jednostka mała może nie wykazywać w sprawozdaniu z działalności kluczowych niefinansowych wskaźników efektywności związanych z działalnością jednostki oraz informacji dotyczących zagadnień pracowniczych i środowiska naturalnego.
Jednostka mała a amortyzacja podatkowa
Nawiązując do art. 32 ust. 7 ustawy o rachunkowości jednostka mała ma możliwość ujmowania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środków trwałych według zasad określonych w przepisach podatkowych. Co to oznacza w praktyce?
W praktyce jednostka może ująć koszty bilansowe, amortyzację środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych zgodnie z zasadami wynikającymi z ustaw o podatku dochodowym (od osób fizycznych albo prawnych). W takim wypadku amortyzacja bilansowa i podatkowa będą o takiej samej wysokości. To z kolei uprości rozliczenia i zapobiegnie powstawaniu różnic przejściowych. Wartość netto środka trwałego (wartość początkowa pomniejszona o odpisy amortyzacyjne i pozostałe ewentualne odpisy) przez cały okres amortyzacji w ujęciu bilansowym jak i w podatkowym będzie taka sama.
|
UWAGA!
Amortyzacja podatkowa zrównana z amortyzacją bilansową nie może być stosowana przez:
- spółki kapitałowe,
- spółki komandytowo-akcyjne,
- spółki jawne,
- spółki komandytowe,
- których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej. |
Jednostka mała nie prowadząca biernych rozliczeń międzyokresowych
Zgodnie z art. 39 ustawy o rachunkowości jednostka mała może nie tworzyć biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów dotyczących przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych. Bierne rozliczenia międzyokresowe to wydatki tworzone w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy, wynikających w szczególności:
- ze świadczeń, które zostaną wykonane na rzecz jednostki przez kontrahentów, a kwotę zobowiązania można oszacować w sposób wiarygodny,
- z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą działalnością, przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych, a także przyszłych świadczeń wobec nieznanych osób, których kwotę można oszacować w sposób wiarygodny, mimo że data powstania zobowiązania nie jest jeszcze znana, w tym z tytułu napraw gwarancyjnych i rękojmi za sprzedane produkty długotrwałego użytku.
Bierne rozliczenia międzyokresowe zmniejszają koszty okresu sprawozdawczego, w którym stwierdzono, że zobowiązania te nie powstały.
|
UWAGA!
Ustawodawca wskazuje, iż bierne rozliczenia międzyokresowe i zasady ustalania ich wysokości powinny wynikać z uznanych zwyczajów handlowych. |
Odpisy biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów mogą następować stosownie do upływu czasu lub wielkości świadczeń. Czas i sposób rozliczenia powinien być uzasadniony charakterem rozliczanych kosztów, z zachowaniem zasady ostrożności.
|
UWAGA!
Możliwość nieprowadzenia biernych rozliczeń międzyokresowych nie może być praktykowana przez:
- spółki kapitałowe,
- spółki komandytowo-akcyjne,
- spółki jawne,
- spółki komandytowe,
- których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej. |
Jednostka mała a wycena według wartości godziwej
Ostatnie już uproszczenie przewidziane dla jednostek małych to brak konieczności stosowania wartości godziwej przy dokonywaniu wyceny składników majątku. Na mocy art. 28 ust. 6 ustawy o rachunkowości za wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.
Wartością godziwą może być wartość rynkowa, ale nie zawsze. Wartością rynkową jest zazwyczaj wartość (cena maksymalna), po której może być nabyty rzeczowy albo finansowy składnik majątku tzn. sprzedawca ustala cenę, nabywca zgadza się lub nie aby tę cenę zapłacić.
Wartość godziwa oznacza wartość zbliżoną, wartość występującą w warunkach rynkowych niemniej nie musi ona być taka sama jaka wartość rynkowa. Wartość godziwą instrumentów finansowych znajdujących się w obrocie na aktywnym rynku stanowi cena rynkowa pomniejszona o koszty związane z przeprowadzeniem transakcji, gdyby ich wysokość była znacząca.
Wycena według wartości godziwej stosowana jest wtedy, kiedy nie można ustalić ceny w sposób w pełni wiarygodny tzn. należy ją ustalić w sposób szacunkowy. Wycena według wartości godziwej może być dokonywana wobec rzeczowych środków trwałych czy niektórych aktywów obrotowych czy też wobec wartości niematerialnych i prawnych.
Autor:
Krzysztof Ulicki
