Współpraca z klientami i kontrahentami nie zawsze przebiega w tak prosty i modelowy sposób, jakby sobie życzył tego każdy przedsiębiorca. Niejednokrotnie bowiem zdarza się, że pomimo upływu ustawowego trzymiesięcznego terminu zapłaty należności za dostarczony towar lub wykonaną usługę nie została ona należycie opłacona. Podatnicy VAT, którzy znajdą się w takiej niekomfortowej sytuacji mogą jednak skorzystać z tzw. ulgi na złe długi. Dzięki niej wierzyciel może odzyskać kwotę podatku należnego od towaru lub usługi, za które nie otrzymał zapłaty, na dłużnika natomiast spada obowiązek dokonania odpowiednich korekt w zakresie odliczonych kwot VAT. Warto jednak zastanowić się, jak kwestie te wyglądają w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych PIT.
Ulga na złe długi – aktualna sytuacja
Obecnie mianem przychodu pochodzącego z pozarolniczej działalności gospodarczej określa się należne za dane towary czy usługi kwoty, pomniejszone o wartość ewentualnych skont i bonifikat lub zwróconych towarów. Nie ma przy tym zasadniczo znaczenia, czy sprzedawca lub usługodawca faktycznie otrzymał zapłatę za usługę lub towar, ponieważ zgodnie z obowiązującym aktualnie prawem o osiągnięciu przychodów z działalności gospodarczej mówi się wówczas, gdy nastąpi moment powstania przychodu, utożsamiany z datą wydania towaru, realizacji usługi lub przeniesienia praw majątkowych na inne osoby, jeśli następują one najpóźniej w dniu wystawienia albo uregulowania przez dłużnika należności. Jeśli zatem podatnik wystawi fakturę za towar lub usługę w danym miesiącu, musi opodatkować odpowiednio daną transakcję, nawet jeśli nie otrzymał jeszcze za nią zapłaty. Mimo iż niekiedy z uwagi na wysokie koszty transakcji, podatek dochodowy w danym miesiącu nie wystąpi, taki stan rzeczy z punktu widzenia przedsiębiorców wiąże się z pewnymi praktycznymi niedogodnościami. Mając na uwadze niedoskonałość omówionych powyżej rozwiązań, polski rząd planuje wprowadzić od 2020 roku odpowiednie nowelizacje, ukierunkowane na wdrożenie w PIT tzw. ulgi na złe długi, czyli narzędzia, które sprawdziło się już w przypadku podatników VAT. W ten sposób ustawodawca będzie dążył do maksymalnego ograniczenia zatorów płatniczych, które nie zawsze wynikają tylko i wyłącznie z winy dłużników.
Zasady korzystania z ulgi na złe długi w PIT
W momencie wejścia w życie wspomnianej ulgi podatnik sprzedawca zyska możliwość zmniejszenia podstawy obliczania wartości podatku dochodowego o wartość nieuregulowanej w przeciągu 4 miesięcy od upływu ustalonego wcześniej terminu płatności wierzytelności. Analogicznie podatnik nabywca, który nie dopełni swoich zobowiązań płatniczych w tym terminie, musi liczyć się z koniecznością zwiększenia podstawy obliczania podatku dochodowego o realną wartość danego zobowiązania. W całej procedurze bierze się pod uwagę okres rozliczeniowy, w którym doszło do upływu 120 dnia od terminu zapłaty wskazanego w fakturze lub obustronnej umowie. Ponadto jeśli podatnik sprzedawca poniósł stratę podatkową na skutek nieopłaconych w czteromiesięcznym terminie faktur, kwotę tej straty można u niego zmniejszyć o wartość danej wierzytelności, obowiązkowo zmniejszając także u podatnika nabywcy tę kwotę o wartość nieuregulowanego zobowiązania. W sytuacji, gdy wartość zmniejszenia podstawy opodatkowania okazuje się być wyższa niż sama podstawa, podatnik sprzedawca może dokonywać regularnie takiego zmniejszania kwoty straty w kolejnych okresach rozliczeniowych, maksymalnie przez trzy lata od momentu wystąpienia prawa do odliczania strat wynikających z niezapłaconej faktury.
Możliwość zastosowania ulgi na złe długi
Do skorzystania z nowych rozwiązań nie będą uprawnione wszystkie podmioty gospodarcze, w tym celu trzeba bowiem będzie spełnić kilka podstawowych uwarunkowań. Przede wszystkim zarówno wierzyciel, jak i dłużnik w momencie powstania nieuregulowanego zobowiązania nie mogą prowadzić postępowania restrukturyzacyjnego. Ponadto wspomniane zobowiązanie nie może ulec przedawnieniu, które zwyczajowo następuje po upływie dwóch lat od końca roku kalendarzowego, w którym wystawiono daną fakturę lub zawarto obustronną umowę. Oprócz tego wierzyciele i dłużnicy powinni posiadać status rezydentów podatkowych, najlepiej o nieograniczonych obowiązkach podatkowych, jakkolwiek możliwe jest także zastosowanie tych rozwiązań w przypadku rezydentów podatkowych o ograniczonych obowiązkach podatkowych.
W przypadku otrzymania zapłaty po dokonaniu zmniejszenia podstawy opodatkowania, w takim wypadku w rozliczeniu za dany miesiąc podatnik sprzedawca musi zwiększyć podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym lub zmniejszyć stratę. Analogicznie podatnik nabywca powinien w takim wypadku zmniejszyć podstawę opodatkowania lub zwiększyć stratę. Co istotne, nowe rozwiązania odnoszą się również do płatników ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, jak również do wspólników spółek niedysponujących osobowością prawną. Nie znajdują one jednak zastosowania względem transakcji wykonywanych między powiązanymi ze sobą podmiotami.
